Na današnji dan 27.maja 1993.godine zvanično je osnovana Prva Slavna olovska brdska brigada.
Naša brigada je nastala u ratnom vihoru .Naši očevi,braća,ali majke i sestre bili su dio nje.Zahvaljujući njihovoj hrabrosti i odvažnosti da sačuvaju svoj rodni grad mnogi od njih nisu dočekali slobodu koju mi danas uživamo.Dan brigade je prilika da se sjetimo svih koji su se hrabro borili za slobodu naše jedine nam Domovine.
Povodom Dana brigade danas će biti održana svečana sjednica OV Olovo,nakon koje će na centralnom spomen obilježju šehidima i poginulim borcima na trgu “Senahid Bolić Bolo” biti položeno cvijeće i odata počast kao i na Šehidskom mezarju u Solunu.
Trajno sjećanje na herojski otpor olovskih boraca za sve nas i generacije koje dolaze čuva se u spomen sobi Prve Slavne olovske brigade u Zavičajnom muzeju Centra za kulturu,sport i informisanje. Podsjećamo da je prošle godine objavljena monografija “Svjedoci odbrane Olova i domovine” koju je objavila Organizacija porodica ,šehida i poginulih boraca općine Olovo uz pomoć Ministarstva za boračka pitanja Vlade ZDK i brojnih drugih pojedinaca.Stradanje i razaranje herojskog Olova 1992 -1995 Rasima Muratovića je još jedno djelo koje je trajno svjedočanstvo o stradanju Olova u vrijeme agresije na BiH. Knjige su dostupne svim čitaocima Gradske biblioteke.
Na svima nama je da čuvamo sjećanje na sve hrabre olovske borce!
Svim pripadnicima 1.Slavne olovske brigade čestitamo ovaj dan.
1.Slavna olovska brdska brigada
Velikodržavni projekti koji su početkom 90-ih godina 20-og vijeka doveli do raspada Jugoslavije, a potom i rata u Sloveniji i Hrvatskoj stali su na put i demokratskom opredjeljenju Bosne i Hercegovine za nezavisnošću i nagovjestili krvavu agresiju na našu zemlju. Stavljanje JNA na stranu srpskog nacionalizma i ideje o stvaranju velike Srbije rezultirat će u proljeće 1992.godine etničkim čišćenjem i stradanjem bošnjačkog naroda u istočnoj Bosni, a potom okupacijom i drugih područja, te opkoljavanjem Sarajeva glavnog grada BiH. Vrlo brzo općina Olovo postat će prva brana okupatorskom pohodu od Drine ka zapadu i neosvojivi bedem za srpskog agresora do kraja rata u BiH.
Pripreme za odbranu i oružanu borbu na širem prostoru Olova započele su stvaranjem općinskog Kriznog štaba 12. oktobra 1991. godine. s ciljem praćenja vojno-političke situacije na prostoru Olova i kao izraz ne povjerenja u štabove Teritorijalne odbrane i rukovodsto JNA, koja je u ljeto 1991. godine oružje TO Olovo odvezla na Pale. Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine 8. aprila 1992. proglasilo je neposrednu ratnu opasnost i donijelo Uredbu kojom se ukida dotadašnji Republički štab Teritorijalne odbrane SRBiH i formira Štab Teritorijalne odbrane Republike Bosne i Hercegovine. Već istoga dana u Olovu, kao i u drugim mjestima, naredbom Štaba TO R BiH započinje restruktuiranje Štaba Teritorijalne Odbrane Olovo. Nakon što je 5 pripadnika mirnodobskog štaba, srpske nacionalnosti, odbilo potpisati pristupnicu novom Štabu TO Olovo, a u istom ostaju samo Fadil Karičić i Akif Jamaković. Pozivanjem drugih vojnih starješina, koji su bili na rasporedu u Teritorijalnoj odbrani kao i ostalih rezervnih i aktivnih starješina, koji su se nalazili na području općine Olovo pristupalo se ubraznom radu na dopuni i reorganizaciji jedinica i sastava Teritorijalne odbrane Olovo. Istovremeno dolazi i do cijepanja tadašnjeg MUP-a Olovo iz kojeg odlaze pripadnici srpske nacionalnosti i u samom gradu formiraju svoju stanicu policije. Vrlo važnu ulogu u tom teškom vremenu odigrat će specijalna jedinica pri MUP-u formirana od dobrovoljaca. Ova jedinica, kao elitni dio rezervnog sastava MUP-a spriječit će tihu okupaciju institucija i privrednih objekata u gradu Olovu od strane samoproglašene srpske policije i ostalih srpskih paravojnih snaga. Uporedo, uvezivanjem starješina i boraca nastavljen je kontinuitet funkcionisanja Teritorijalne odbrane Olovo, gdje se formira prvi ratni Štab u sastavu: Fadil Karičić, Akif Jamaković, Smajo Gradinčić, Nijaz Vrabac, Ramiz Pašalić, Rifet Sokolar, Fikret Kučanin, Akif Doljančić, Nusret Sirčo, Vahid Hadžiabdić, Šefko Jamaković, Nijaz Karahmetović i Ismet Kopić. Istovremeno se započelo sa uvezivanjem jedinica iz olovskih mjesnih zajednica, kao i iz MZ i sela koja gravitiraju ka Olovu iz općina Sokolac, Han Pijesak i Ilijaš. Pristupa se procesu ukrupnjavanja jedinica, sistemom – odjeljenja u vodove, vodova u čete, a četa u odrede. Paralelno s tim procesom započelo se sa aktivnostima izrade, traženja i nabavke naoružanja, materijalno tehničkih sredstava i vojne opreme, nephodne za odbranu i oružani sukob koji će uslijediti, a koji se upravo zbog činjenice nedostatka naoružanja, odgađao što je duže moguće. Polovinom juna 1992. godine formira se ratno Predsjedništvo općine Olovo koje se uključuje u pripreme za odbranu slobodnih teritorija općine Olovo u koordinaciji sa Štabom Teritorijalne odbrane i Stanicom javne bezbijednosti Olovo. Aktiviraju se i svi ostali organi i društveno-političke organizacije, odnosno Sekretarijat za narodnu odbranu i Civilna zaštita , kao i svi privredni i privatni subjekti, i isti se stavljaju u funkciju odbrane od nadolazeće agresije i napada na Olovo. Agresija na područje općine Olovo započinje 2.avgusta 1992. godine napadom na selo Šaševce, a potom napadom na Kolakoviće 5.avgusta.U predvečerje 7.avgusta paravojne fomacije SDS-a i lokalnog srpskog stanovništa, potpomognute rezervistima i oružjem JNA započinju granatiranje gradskog jezgra Olova. Padaju prve civilne žrve i time započinje troipogodišnja opsada grada i teritorije općine iz pravca Han Pijeska, Sokoca i Nišićke visoravni. Bio je to istovremeno i početak herojske borbe i otpora boraca i naroda Olova.
U tom periodu formirani su: 61. odred – komandant Ahmet Degermendžić, 64. odred – komandant Amir Ahmetagić – Fočić, 65. odred – komandant Kasim Hadžiabdić, 68. odred – komandant Senahid Bolić – Bolo, 69. odred – komandant Enver Rotić, 74. odred – komandant Akif Hasanspahić, 71. odred – komandant Elvir Karahmetović i Izviđačko-diverzantski odred (IDO) – komadant Emir Mešić. Ova jedinica je bila dobro obučena, fizički izuzetno pripremljena i opremljena oružjem iz MUP-a Olovo).
Već u jesen 1992. godine olovski borci pomognuti borcima sa prostora općina Sokolac i Ilijaš slamaju dvije žestoke neprijateljske ofanzive, prvo na Kruševu, a onda i u rejonu Olovskih Luku. Ove prve ratne pobjede koje su gotovo goloruki olovski borci izvojevali u prvim ratnim mjesecima zaustavljajući na kapijama Olova zahuktalu i do zuba naoružanu vojnu mašineriju bile su moralni i organizacijski temelj na kome će niknuti slavna i na daleko poznata olovska brigada. Uz različit intenzitet neprijateljski napadi na slobodnu teritoriju Olova tokom cijelog rata nisu prestajali, uz stalno granatiranje gradskog i prigradskog područja te sela niz rijeku Krivaju i ostalih olovskih naselja. Stvarni i strateški cilj napada i svih neprijateljskih ofanziva i operacija bio je zauzimanje Olova i stvaranje koridora dolinom rijeke Krivaje, a samim tim i presjecanje najveće slobodne teritorije i stvaranje novih enklava Zenice i Tuzle. Intenzivna borbena dejstva, uz uređenje blizu 60 km duge linije odbrane Olova, nalagala su formacijsko preustrojavanje jedinica, formiranje isturenog komandnog mjesta sa skloništem i centrom veze, te izgradnju podzemne ratne bolnice i pekare, koje su uz ostalu infrastrukturu bili sinonimi olovskog otpora i uspješne odbrane.
Štab Teritorijalne odbrane Olovo sa ratnim jedinicama, zbog komunikacijske i putne blokade sa Sarajevom, se po pitanju rukovođenja i komandovanja povezuje sa Okružnim štabom TO ,odnosno 2. Korpusom Tuzla. Nakon formiranja Operativne grupe Kladanj krajem 1992. godine, rukovođenje i komandovanje Teritorijalne odbrane Olovo je ostvarivano sa 2. Korpusom preko ove Operativne grupe zajedno sa 1. Samostalnim sokolačkim bataljonom i trećim bataljonom Ilijaške brigade. Krajem novembra i početkom decembra 1992.godine nastavljeno je preformiranje Štaba Teritorijalne odbrane i pripadajućih jedinica odbrane u brigadu, čime je “de facto” započelo njeno egzistiranje u ovom formacijskom obliku, iako će to zvanično postati naredbom komandanta Štaba Vrhovne komande od 27.maja 1993. godine, i to pod nazivom 1. Olovska brdska brigada. Komandu brigade su činili: Fadil Karičić, komandant; Smajo Gradinčić, načelnik štaba; Nijaz Vrabac, zamjenik komandanta; Ramiz Pašalić, pomoćnik komandanta za moral, idejno političku djelatnost i vjerske poslove; Rifet Sokolar, pomoćnik komandanta za bezbijednost; Nusret Karić, pomoćnik komandanta za materijalno-finansijske poslove; Behadem Imširović, pomoćnik komandanta za logistiku; Vahid Hadžiabdić, pomoćnik komandantna za organizacijsko mobilizacijske i personalne poslove. U sastav brigade ušli su: 1.br. bataljon kao manevarski smješten u Carevoj Ćupriji, komandant Safet Trakić (rasformiran 4. 6. 1993. godine, a od dijela ljudstva formirana je Izviđačko diverzantska četa ); 2.br. bataljon formiran od 68. i 74. odreda i jedinice iz Ligatića i Mižinovića, komandant Senahid Bolić Bolo; 3.br. bataljon formiran od 61, 64, i 65, odreda, komandant Amir Ahmetagić; 4.br. bataljon formiran od 69. odreda, komandant Enver Rotić. U sastavu brigade još su egzistirali: vod veze, mješovita artiljerijska baterija, protiv-oklopna četa ,laka artiljerijska raketna baterija, vod protiv vazdušne odbrane, pionirsko odjeljenje, dva voda vojne policije i pozadinska baza. Pod komandom brigade bili su još ilijaški bataljon ,vod HVO i kratko vrijeme crnoriječka četa , a zoni odgovornosti brigade dio odbrane posijedao je sokolački bataljon kao samostalna jedinica .
Osim odbrane od četiri neprijateljske četničke brigade koje su na Olovo atakovale iz pravca Han Pijeska, Sokoca i Nišičke visoravni 1. Olovska brdska brigada imala je i zonu odgovornosti zapadno od Olova udaljenu blizu 40 km niz dolinu rijeke Krivaje prema Vozučoj. Uz sve to borci 1. Olovske brdske brigade učestvovali su u brojnim bitkama i na drugim ratištima – u odbrani Gradačca, oslobađanju Vareša i Bosanske krajine. Na vanjskim granicama odbrane Sarajeva, borci 1. Olovske brdske brigade za sebe su vezali i agresorsku četničku vojsku iz četiri korpusa i na taj način slabili njihovu udarnu moć na drugim ratištima, a posebno na opkoljeno Sarajevo. U periodu agresije na Bosnu i Hercegovinu i Olovo, borci 1. Olovske brdske brigade slomili su nekoliko žestokih agresorskih ofanziva, a napadi su se smjenjivali jedan za drugim uz svakodnevno žestoko granatiranje gradskog jezgra i prigradskih naselja. Po svojoj žestini posebno se izdvaja ofanziva koju je neprijatelj pokrenuo u novembru 1993. godine pokušavajući probiti južne kapije odbrane Olova u zoni 2.br.bataljona, u rejonima Musića, Bakića i Kruševa. Neprijateljskom operacijom u kojoj su, osim romanijskog bili angažovani pripadnici hercegovačkog i još nekoliko korpusa VRS i u kojoj su upotrijebljenja sva raspoloživa materijalno tehnička sredstva, oruđa i oružja, lično je komandovao Ratko Mladić i najviše rangirani oficiri neprijateljske vojske. Odsudnom i herojskom odbranom, često prsa u prsa olovski branioci pomognuti pridruženim jedinicama 2. Korpusa i posebno manevarske jedinice „Živinčke ose“, u žestokom kontra napadu 15. janura 1994. godine , konačno su slomili najžešću neprijateljsku ofanzivu na Olovo i prekinut je agresorski san o koridoru niz rijeku Krivaju. Dan prije (14.januara) na prvoj liniji odbrane, u rejonu Prgoševo, od neprijateljske granate smtrno je ranjen komandant 2.br.bataljona i neustrašivi olovski heroj Senahid Bolić-Bolo.
Od zadobijenih rana umro je u tuzlanskoj bolnici 21. januara 1994.godine, a sahranjen dan kasnije na šehidskom mezarju Solun. Nakon slamanja ove neprijateljske ofanzive, u svrhu stvaranja uslova za oslobađanje okupiranih područja, od bataljonskih diverzantskih jedinica formira se, na nivou brigade, elitna olovska ratna jedinica DIO (diverzantsko-izviđački odred) „Jokeri“. U sadejstvu sa drugim jedinicama DIO „Jokeri“ je učestvovao u oslobađanju šireg područja crnoriječke i nišičke visoravni, te akcijama deblokade Sarajeva i oslobađanja drugih okupiranih područja. Zona odgovornosti olovske brigade bila je istovremeno i „put spasa“ za Tuzlu i tuzlansku regiju, kao mjesto tranzita, ali i dugotrajnog boravka izbjeglog stanovništva iz istočne Bosne, sokolačke i hanpijesačke opštine, kao i okupiranih olovskih teritorija. U jeku najžešćih napada na Olovo, brigadi je Odlukom Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine od 14.12.1993. godine, dodijeljen počasni naziv „Slavna“. Naređenjem Štaba vrhovne komande od 21.12.1993. godine, brigada izlazi iz sastava Operativne grupe 3. Kladanj, 2.korpusa i ulazi u sastav Operativne grupe 3. Vareš, 1.korpusa ARBiH. Dana 5.3.1994.godine komandant Fadil Karičić je prekomandovan na dužnost u 1. Korpus, a na mjesto komandanta 1. Slavne olovske brdske brigade postavljen je Osman Plećan. Naredbom Generalštaba od 11.1.1995. godine 1. Slavna olovska brdska brigada preimenovana je u 110.Slavnu olovsku brdsku brigadu ,a za komandanta je postavljen Nijaz Vrabac. 16.11.1995. godine 110.Slavna olovska brdska brigada je preimenovana u 161.Slavnu olovsku brdsku brigadu 16. divizije 1. korpusa, a za komandanta je postavljen Fikret Kučanin.
UKRATKO:
- Olovo je prvi grad i općina na čijoj teritoriji je zaustavljen srpski agresor u svom pohodu od Drine ka zapadu.
- Olovski borci, iako slabo naoružani, srcem, neviđenom hrabrošću i patriotizmom, na kapijama Olova, zaustavili su moćnu i do zuba naoružanu agresorsku armadu, spriječivši uspostavljanje koridora Romanija-Ozren, cijepanje slobodne teritorije i stvaranje enklava Zenica i Tuzla. Time su dali nemjerljiv doprinos u odbrani cijele BiH, a Olovu epitet grada heroja.
- Iako u jednom periodu suočeni sa duplom agresijom, bestijalnim rušenjem i razaranjem svojih vjerskih objekata, borci i narod Olova sačuvali su sve pravoslavne i katoličke vjerske objekte na ovom području. Bez odmazde, bez slučajeva kršenja međunarodnog prava olovski borci iz rata su izašli bez ijedne moralne mrlje u svojoj slavnoj borbi za slobodu.
- Zahvaljujući hrabrim borcima Olovo je ostalo neosvojiva tvrđava u agresorskom pohodu na BiH. Olovo je bio i ostao grad heroj!
