AktuelnoHistorijaKulturaMuzika

Avdo Smailović, kompozitor koji je obilježio historiju muzike u BiH preminuo je na današnji dan 22.februra 1984.godine

Avdo Smailović rođen je 14.8.1917. godine u Visokom.  Umro je 22.02.1984. godine. Sahranjen je u Sarajevu na groblju Bare.

Bosna i Hercegovina je u svojoj historiji dala nekoliko velikih imena na području umjetničke muzike. Među njima jedno od prvih mjesta zauzima visočki kompozitor Avdo Smailović.

AVDO SMAILOVIĆ – (das.co.ba)

Avdo SMAILOVIĆ rođen je 14. augusta 1917. godine u Visokom. Rođen u siromašnoj radničkoj porodici, koja nije mogla da mu pruži uslove ni za sticanje srednjoškolskog obrazovanja, kao metalski radnik, amaterski se bavio muzikom i komponovanjem. Odmah poslije završene osnovne škole morao se sam izdržavati, pa je obavljao raznorazne poslove kod imućnih sugrađana. Kao dječak upoznao se sa češkim violinistom i učiteljem Rudolfom Vacslavom, koji je u Visoko na poziv obitelji Bohaček, došao sa zadatkom pokretanja muzičkog života, te je Avdo Smailović bio jedan od njegovih najboljih učenika. Sa trinaest godina napustio je rodno mjesto i živio u Brezi, Varešu, Banjoj Luci i Zenici, gdje je završio kovački i vodoinstalaterski zanat. Ovako teške životne prilike nisu mu dozvoljavale da se ozbiljnije bavi muzikom, iako ga je ona već od sedme godine života zanimala i privlačila. U raznim amaterskim društvima Avdo Smailović je prvi put došao u neposredni dodir s muzikom. Tako je od 1935. do 1947. godine vodio amaterske puhačke orkestre u Zenici, Banjoj Luci i Sarajevu. Pokušavao je u Zagrebu i Beogradu da pronađe zaposlenje koje bi mu omogućilo studiranje na Muzičkoj akademiji, ali jedino što je tada uspio da dobije je svjedočanstvo o položenim ispitima za vođenje puhačkih amaterskih orkestara (limena glazba). Učestvovao je u narodnoslobodilačkom pokretu i neposredno poslije završetka rata, radio je u Zenici gdje se vrlo brzo aktivno angažirao kao dirigent hora i orkestra. Pišući obrade i marševe, obrađujući narodne pjesme za potrebe hora i orkestra, Avdo Smailović je počeo da djeluje i kao kompozitor.

Krajem 1948. godine upisao je teoretsko-nastavnički smjer na Srednjoj muzičkoj školi u Sarajevu. Posebno je izučavao predmete kod tadašnjih profesora Borisa Papandopula i Mladena Pozajića, a studij je uspješno završio 1953. godine. Studij kompozicije upisuje 1953. godine u klasi prof. Božidara Trudića na Muzičkoj akademiji u Sarajevu, ali je nakon pet semestara prekinuo studij. Studij je kasnije nastavio u Ljubljani na Akademiji za glasbo u klasi glasovitog slovenačkog kompozitora Lucijana Marije Škerjanca. Diplomirao je 1968. godine, a magistrirao 1970. godine kod istog profesora.
Amaterska društva (KUDovi) sjećaju se profesora Avde Smailovića kao referenta za muziku, mnogi učenici, danas uspješni profesori i muzičari, sjećaju se profesora Avde Smailovića i kao profesora koji je predavao na Srednjoj muzičkoj školi u Sarajevu, Pedagoškoj akademiji i Muzičkoj akademiji u Sarajevu, a jedno vrijeme i na odjeljenju Akademije u Tuzli.

Avdo Smailović kao kompozitor ostavio je neizbrisiv trag u historiji muzike Bosne i Hercegovine. Njegov opus broji preko 70 djela, a isti je vrlo raznovrstan, podjednako intenzivan i na vokalnom i na instrumentalnom području. Dok se u svojim stvaralačkim počecima oslanjao na folklorne motive, u svojim kasnim djelima pokušavao je ostvariti sintezu elemenata narodnog melosa s kompozicijsko – tehničkim okvirima Škerjančeve kompozitorske škole. Kompozitor Avdo Smailović je snagom svoje volje i individualnog talenta, svojom vedrinom i ljudskom dobrotom, svojim opusom izvanrednih kompozitorskih ostvarenja ostavio neizbrisiv trag, a njegov životni put, koji je put „Gradus ad Parnassum“ od samouka do akademskog muzičara, vjerojatno je neponovljiv.

Iskonski elementi narodnog muzičkog izraza koji u njemu snažno i trajno pulsiraju, priroda koja se buni protiv nametnutih okvira, psihološki doživljaj muzike koji je sudbinski vezan uz čovjeka, usmjerili su Avdu Smailovića u specifičnom izražajnom smislu, uvijek određenom idejnim i programnim osnovama.

Komponovao je solističku, instrumentalnu, horsku, kamernu i simfonijsku muziku. Dobitnik je više nagrada i priznanja – Orden zasluga za narod, Šestoaprilska nagrada i Spomen-plaketa grada Sarajeva, Plaketa grada Goražda, Diplome Udruženja kompozitora BiH, Zlatna medalja SKUD BiH, Počasna medalja bugarskog grada Ruse, Nagrada Udruženja kompozitora i Republičke zajednice kulture BiH.
Kompozitor Avdo Smailović napustio je ovaj svijet 22. februara 1984. godine. Sahranjen je u aleji velikana na sarajevskom groblju Bare. Iza sebe je ostavio dvoje djece iz prvog braka sa Eminom Smailović, Mustafa i Muniba, te petero djece iz drugog braka sa Munirom Smailović, koji su postali poznati i cijenjeni akademski muzičari, Meira (klavir), Vildana i Sadika (violina), Vedran (violončelo) i Violeta (violina).

Drugi o Avdi Smailoviću:

„Impulsivan, temperamentan i maštovit – on je uvijek bio u procjepu između sumnje i vjere u traženju vlastitog stvaralačkog puta. Naklonjen programskoj tematici on pokazuje težnju za oblikovanjem ekspresivnog i neposrednog zvučnog izvora.“(Zija Kučukalić)

Onog momenta kada sam ugledao Avdu Smailovića, kompozitora djela koje mi je poslao u Milano, bilo mi je jasno odakle potiče sva ona energija i snaga koja izbija iz svakog takta Končertina. To je ozbiljna, čvrsto sabijena muzika, odraz duše i osjećanja njenog autora, a ne samo proizvod razmišljanja. To je u svakom smislu muzika evropskog nivoa sa okusom narodnog muzičkog materijala u sebi, otvorena i iskrena…”
(Američki dirigent Denis Burck o djelu „Drvar“, Večernje novine, 1966.)

“Naime, uporni muzički uposlenik Avdo Smailović kontinuirano traga za izrazom u kome bi se sjedinili autohtoni naš izvorni muzički govor, posebno inspirisan epopejom narodnooslobodilačke borbe, s muzičkim jezikom i kompozicionom tehnikom koja zrači iz riznice evropske muzike. Ovdje je on spojio ekspresionistički razlomljenu melodijsku liniju sa naglašeno hormatizovanom harmonskom strukturom, koja je na momente vrlo disonantna, ali nije bježao ni od izvjesnih neoklasičnih idioma, naručito u organizovanju ritmičkog pulsiranja, uključujući sve to u pokušaj autohtonog izraza. Naravno, Smailović bi iznevjerio svoju uvijek prisutnu optimističku viziju da nije partiturom inkorporirao i jedan markantni marciale.” (Dr. Zija Kučukalić, Oslobođenje, 21. 04. 1978.)
Kompozitorski opus Avde Smailovića uključuje solističku, instrumentalnu, horsku, kamernu i simfonijsku muziku. U nastavku je još uvijek nepotpun popis djela iz opusa visočkog kompozitora:

Simfonijska djela:

Gračaničko i Zadrugarsko kolo, za kamerni orkestar, 1952.
Probuđena kasaba, simfonijski stavak, 1955.
Dječije radosti, svita za gudački orkestar, 1957.
Concertino „Drvar“,  za klarinet, klavir, timpane i gudački orkestar, 1964.
In mondo skolare, svita za gudački orkestar, 1965.
Koncertni stav, za flautu i kamerni orkestar s harfom, 1965.
Lirika s pepela, ciklus za mezzosopran i kamerni orkestar, 1966.
Podigman, simfonijska suita, 1968.
Ad hominem, prvi stavak zamišljene Rudarske simfonije, 1970.
Trube romanijske, simfonijski stavak, 1977.
Legenda iz ciklusa „Zov svitanja“,  za simfonijski orkestar, 1978.
Bilo čovjekovo, oratorij posvećen Titu, za 5 solista, mješoviti hor i simfonijski orkestar,1980.
Mostarska simfonija, 1980.
Koncert za klavir i simfonijski orkestar, Panta rhei (prvi stav), 1981.

Kamerna djela:

Ljubavna lirika stare Hercegovine, za glas i klavir, 1952-65.
Duvački trio, za obou, klarinet i fagot, 1957.
S Vrela Bosne, za violinu i klavir, 1959.
Pet impresija za violinu i klavir:
Uz jutarnju šetnju, za violinu i klavir, 1961.
Romantična pjesma, za violinu i klavir, 1961.
Momci igraju, za violinu i klavir, 1961.
Sa pastirima, za violinu i klavir, 1962.
Svadbeno veselje, za violinu i klavir 1962.
Fantazija, za flautu i klavir, 1963.
Lamento dramatico i Scherzo, za fagot i klavir, 1963.
Pastorala, za obou i klavir, 1963.
Izohromos, za kvintet flauta (1978.)
Sretanja, svita za violinu i klavir, 1979.
Metamorfoze, za klavir solo, 1980.

Horska djela:

Komunisti, mješoviti hor, 1945.
Narodna borba, mješoviti hor, 1945.
Pjesma Titu, mješoviti hor, 1946.
Junačka poema Bosanske Krajine, mješoviti hor, 1955.
Lovac, mješoviti hor, 1957.
Livadsko zvonce, mješoviti hor, 1957.
Stoj Drino, mješoviti hor, 1952-60.
Pjesma bratstva sviju strana, mješoviti hor, 1957-65.
Sloboda voljeni grade, dječji hor
Pjesma Prvog maja, dječji hor
Mlad mjeseče, djevojački hor, 1982.

Kompozicije za duvačke i narodne orkestre:

Jugoslovenske narodne melodije, ciklus I, II i III, 1940-1950.
S vrela Bosne, 1953.
Proljetna priča, 1957.
Preko Save, Dolazi oslobodilačka vojska, Kozarački proleteri, Užički partizani,
Narodni marš, Marš rudara, Marš socijalističke izgradnje,
Pozdrav Trstu, Kumrovec, Romaniska rapsodija, 1944 – 1955.

Objavljena literatura i ostala djela:

Muzička čitanka za amatere u kulturno umjetničkim društvima, 1953.
Scenska muzika za pionirsko pozorište, 1957.
Muzika za sletske vježbe društva tjelesnog vaspitanja, 1959 – 1965.
Obrade narodnih igara i pjesama za razne instrumentalne sastave, 1959.
Grafičko analitičke studije simfonizma Ludwiga van Beethovena, 1969.
Grafičko analitička metoda prikazivanja djela u nastavi muzike, 1969.

________________________________________________
Biografiju i popis djela iz više izvora priredio: Bartolomej Stanković

Izvor ;Magazin Plus

 Radio Olovo

Prikaži više

Povezani članci

Back to top button